ГЕНДІК ЖӘНЕ ЖАСУШАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР НЕГІЗІНДЕ АҒЗАЛАР МЕН ЖҮЙЕЛЕРДІҢ ЖОҒАЛҒАН ФУНКЦИЯЛАРЫН ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ ЖӘНЕ ОРНЫН БАСУ ТЕРАПИЯСЫ ҮШІН ЖОҒАРЫ РЕГЕНЕРАТИВТІ ӘЛЕУЕТІ БАР ДЕРБЕСТЕНДІРІЛГЕН ЖАСУШАЛЫҚ ТРАНСПЛАНТАТТЫ ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ КЛИНИКАЛЫҚ ПРАКТИКАҒА ЕНГІЗУ

«Қазақстан Республикасында дербестендірілген және превентивті медицинаны енгізудің ұлттық бағдарламасы» ғылыми-техникалық бағдарламасын іске асыру шеңберінде

Өзектілігі

Гендік, жасушалық технологиялар мен регенеративтік медицинаны әзірлеу жөніндегі міндеттің ғылыми жаңалығы мен маңыздылығы, бұл донорлық органдарды трансплантациялауды толық ауыстыруға ғана емес, сонымен қатар адамзатты көптеген аурулардан – зақымдалған тіндерді қалпына келтіруден бастап, органдар мен жүйелердің функцияларын қалпына келтіруге дейін құтқаруға қабілетті болашақ медицинасының негізі болып табылатындығында. Осы бағытта әлемде қол жеткізілген жетістіктерге қарамастан, маңызды міндет-патологиялық стресстің жасушалардың жағдайына әсер етуінің іргелі механизмдерін зерттеу және «сау» жасушаларды кейіннен жасушалық трансплантациялау үшін олардың функционалды және биорегуляциялық белсенділігін қалпына келтірудің тиімді әдістерін іздеу.

Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері жергілікті (ағзалық, тіндік) және жүйелік деңгейлердегі тетіктерді жеткілікті түрде жария етпейді, сондай-ақ алынған клиникалық әсерлер мен жасушалардың, сондай-ақ тұтас алғанда организмнің иммундық мәртебесінің иммунологиялық деректері арасындағы корреляциялар жеткілікті сенімді емес.

Осыған байланысты, осы зерттеудің міндеті олардың биомедициналық және регенерациялық стратегияны сапалы іске асыруы үшін бағаналы жасушаларды генерациялаудың жаңа тәсілдерін әзірлеу болып табылады, оған мыналар кіреді: сүйек кемігі жасушаларының биотехнологиясы және трансплантация үшін бағаналы жасуша композитін қалпына келтірудің оңтайлы жағдайларын әзірлеу; перифериялық қан лимфоциттерінің құрылымдық-функционалдық жағдайын бағалау негізінде созылмалы патология жағдайында сүйек кемігі жасушаларының стресстік жағдайын зерттеу; созылмалы патология жағдайында сүйек кемігінің гемопоэздік және мезенхималық дің жасушаларының регенеративті әлеуетін полимеразды тізбекті реакция (ПТР)әдісімен олардың теломерлері мен теломеразды белсенділігінің ұзындығын талдау жолымен зерттеу; функционалды белсенді гендердің (мРНҚ) санын бағалау үшін микроэррэй әдісі (microarray) арқылы патология жағдайында сүйек кемігінің бағаналы жасушаларының культураларына молекулалық-генетикалық талдау жүргізу және ақырында мультипотентті мезенхималық бағаналы жасушалардың түзілу процесін қалпына келтіру-қалпына келтірудің оңтайлы технологияларын әзірлеу-созылмалы стресстің ингибиторлық әсерінен және әсерінен жасушаларды қорғау және қалпына келтіру/қалпына келтіру механизмдері.

Сондай-ақ, жасушалық терапияның оң әсерінің патогенетикалық механизмдерін зерттеу клиникалық жасушалық трансплантология үшін өте перспективалы және өзекті болып табылады:

        – СЖЖ даму механизмдерін зерттеу, атап айтқанда, дилатациялық кардиомиопатияның патогенезіндегі жүйелі қабыну реакциясының (СРЖ) рөлін және жасушалық кардиомиопластикадағы аутогендік мезенхималық са әсерін зерттеу.

 – ССД және ЕАВ кезінде жүйелі және жергілікті деңгейде аутоиммундық қабынудың ағымына КМ МСК тұрақты және иммунокорригациялық әсерін, сондай-ақ қазақтарда осы аурулардың пайда болуының генетикалық алғышарттарын зерттеу.

 – МСК КМ транспланттаудан кейінгі тәуліктік гликемияның құбылмалылығын, сондай-ақ қантамыр және нейропатиялық асқынулардың ағымының динамикасын зерттеу.

 – МСК КМ-нің бауыр фиброзының регрессіне, ангиогенез процестеріне және бауыр функцияларын қалпына келтіруге тұрақты әсерін зерттеу.

 – әлемдік ғылым дамуының қазіргі кезеңінде ғалымдар генетикалық зерттеулерге үлкен мән береді, олардың нәтижелері болашақта дербестендірілген медицинаның ілгерілеуі үшін кең мүмкіндіктер ашады. Осыған байланысты, біздің медицина ғылымында гендік және жасушалық технологияларды әзірлеуіміз алғаш рет ауыр патологиясы бар пациенттерді емдеуде оңтайландырылған, жеке тәсілдің мүмкіндіктерін ашады. Гендік жасушалық технологиялар мен зерттеулер, ең алдымен, созылмалы патология жағдайында функционалдық қабілеті төмендеген рибосомалармен ақуыз биосинтезін қалпына келтіру үшін иммуногенездің орталық органының жасушаларында мРНҚ экспрессиясын реттеуге бағытталады, бұл тұтастай алғанда жасушалардың регенеративті әлеуетіне әсер етеді. Сондықтан осы ғылыми-техникалық бағдарламаның міндеті бағаналы жасушалардың генетикалық белсенділігін, сондай – ақ ұзақ созылмалы ауру жағдайында олардың теломерлері мен теломеразалық белсенділігінің ұзындығын (созылмалы патологиялық стресс» иммуногенез органдарына және ең алдымен сүйек кемігі жасушаларына-иммундық жүйенің орталық органы ретінде зерттеу болып табылады.және осыған байланысты морфорегуляциялық функцияларды жүзеге асырудағы жасушалардың Функционалды және биорегуляциялық белсенділігінің бұзылуы.

Осылайша, патология жағдайында сүйек кемігі жасушаларының бастапқы биологиялық резервтерін бағалаудың жаңа әдістерін әзірлеу және гендік және жасушалық технологияларды зерттеу негізінде қалпына келтіру процестерін болжау өте перспективалы, кең бағытты білдіреді, оны жүзеге асыру түбегейлі, ғылыми зерттеуді қажет етеді, бұл іс жүзінде осы мәселенің мақсаттарын анықтады.

Осы зерттеудің мақсаты

Гендік және жасушалық технологиялар негізінде ағзалар мен жүйелердің жоғалған функцияларын қалпына келтіру және орнын басу терапиясы үшін жоғары регенеративті әлеуеті бар дербестендірілген жасушалық трансплантатты әзірлеу және клиникалық практикаға енгізу.

Зерттеу міндеттері

Биомедициналық және регенерациялық стратегияны сапалы жүзеге асыру үшін бағаналы жасушаларды құрудың жаңа тәсілдері.
Сүйек кемігі жасушаларының биотехнологиясы және трансплантация үшін бағаналы жасуша композитін қалпына келтірудің оңтайлы жағдайларын жасау.
Перифериялық қан лимфоциттерінің құрылымдық және функционалды жағдайын бағалау негізінде созылмалы патология жағдайында сүйек кемігі жасушаларының стресстік жағдайын зерттеу.
Созылмалы патология жағдайында сүйек кемігінің гемопоэздік және мезенхималық дің жасушаларының регенеративті әлеуетін полимеразды тізбекті реакция (ПТР) әдісімен олардың теломерлері мен теломеразды белсенділігінің ұзындығын талдау жолымен зерттеу.
Функционалды белсенді гендердің (мРНҚ) санын бағалау үшін микроэррэй әдісі (microarray) арқылы патология жағдайында сүйек кемігінің бағаналы жасушаларының культураларына молекулалық-генетикалық талдау жүргізу.
Жасуша трансплантациясы кезінде әртүрлі мүшелер мен жүйелердің қалпына келтіру процестерін реттеудің молекулалық және жасушалық механизмдерін зерттеу
Шығарынды фракциясы бар (EF≤40%) ишемиялық кардиомиопатиясы бар пациенттерде сүйек кемігінің мезенхималық аутологиялық жасушаларын коронарлық ішілік қолданудың тиімділігі мен қауіпсіздігін зерттеу.
Аутоиммунды аурулар кезінде жасушалық транспланттау кезінде әртүрлі мүшелер мен жүйелердің қалпына келтіру процестерін реттеудің молекулалық және жасушалық механизмдерін зерттеу
Қазақ популяциясында жоғары дозалы иммуносупрессивті терапиясы бар мезенхималық дің жасушаларын транспланттауды пайдалана отырып, дәстүрлі емдеу әдістерімен ЕАВ және ЖҚА науқастарын салыстырмалы емдеу нәтижелерін бағалау.
Қазақ папуляциясындағы ЕАВ және СД пациенттерінде жоғары дозалы иммуносупрессивті терапиясы бар аутогенді сүйек кемігінің мезенхималық дің жасушаларын транспланттау аясында гематологиялық, иммунологиялық, морфологиялық және клиникалық көрсеткіштерді зерттеу негізінде зертханалық-иммунологиялық бақылау болжамдарын анықтау
1 және 2 типті қант диабеті кезіндегі әртүрлі мүшелер мен жүйелердің қалпына келтіру процестерін реттеудің молекулалық және жасушалық механизмдерін және олардың асқынуларын зерттеу.  Қант диабетін және оның асқынуларын емдеуде сүйек кемігінің мезенхималық жасушаларын транспланттау
1 және 2-типті қант диабеті бар пациенттерде сүйек кемігінің мезенхималық дің жасушаларын транспланттаудың офтальмологиялық микро-тамырлық асқынулардың динамикасына (бульбарлы конъюнктиваның жай-күйі, көз түбінің микроциркуляциясы) әсерін анықтау.
Бастапқы билиарлық холангит кезінде жасушалық транспланттау кезінде әртүрлі мүшелер мен жүйелердің қалпына келтіру процестерін реттеудің молекулалық және жасушалық механизмдерін зерттеу. Бастапқы билиарлық холангит дамуының аутоиммундық механизмдерін түзетуде сүйек кемігінің мультипотентті мезенхималық аутологиялық жасушаларын транспланттау тиімділігін зерттеу (жалғасы)
Бастапқы билиарлы холангитпен ауыратын науқастарда сүйек кемігінің мультипотентті мезенхималық аутологиялық жасушаларының зертханалық тиімділігін бағалау.

Зерттеудің бірлескен орындаушысы: «ұлттық ғылыми медициналық орталық»АҚ.